Farazi Piyasa Nedir?

Firmalar piyasaya ürün sürerken 4 farklı piyasada yer alırlar. Bu piyasa alıcı ve satıcı yoğunluğuna göre belirlenmektedir. Farazi piyasa ise firmanın daha ürünü piyasaya sürmeden, ürünün alıcı ve satıcı kitlesi değerlendirildikten sonra, ortaya çıkan varsayımsal piyasa farazi piyasadır.

Farazi Piyasa Senaryosu

Bir ürünün pazara girişinin zayıf ve güçlü yönlerini tahmin etmek için senaryolar oluşturmak üzere pazarlama stratejisi ve geliştirme aşamaları sırasında uydurulmuş sorular ve durumlar kullanır. Bir küçük işletme sahibi olarak siz veya pazarlama ekibinizin üyeleri, hedef pazar alanınızdaki tüketicilere verilen farazi ürün senaryolarına verilen yanıtları kullanarak veri derleyebilirsiniz. Bu, şirketinizin pazara giren yeni ürünlere yönelik tüketici ilgisini ve arzusunu ölçmesine olanak tanır. Bu verileri analiz etmek, şirketinizin bir ürünün geliştirme veya pazarlama stratejisini, ürününüz piyasaya çıkış tarihi yaklaşırken tüketicilerin ilgisini daha iyi çekecek şekilde değiştirmesine yardımcı olabilir. Analiz yaparken karşılaştırılan temel 4 piyasa aşağıda sıralandığı gibidir.

Tam Rekabet Piyasası (Perfect Competition)

Çok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu bu pazarlarda satıcılar genellikle küçük ve orta ölçekli firmalardır. Pazarda homojen bir ürün satılmaktadır ve giriş ve çıkış engelleri zayıftır. Firmaların pazar payları arasında büyük farklar yoktur. Pazardaki oyuncular fiyatları kendileri belirlemek yerine, fiyatlar pazarda doğal olarak kendi kendine oluşur.

Satıcının fiyatı nedensiz bir şekilde pazardan bağımsız olarak yükseltmesi alıcıda benzer bir ürünü daha düşük bir fiyata alabilirim düşüncesine neden olabileceğinden satıcı buna yönelemez çünkü bu onun kârdan çok zarara uğramasına sebep olabilir.

Tam rekabet piyasasında, bir firmanın fiyat artışı veya düşüşü tek başına piyasa fiyatını değiştiremez. Aynı durum alıcılar için de geçerlidir. Alıcı ve satıcı sayısının fazla olması nedeniyle tek bir alıcı veya satıcının fiyatı değiştiremediği duruma atomisite denir. Piyasadaki fiyat, arz ve talep dengesi ile açıklanabilir Tam rekabete bir örnek, tarım ürünleri piyasasıdır.

Tam Rekabet Piyasasının Şartları

Tam rekabet piyasası dört varsayıma dayanmaktadır.

• Atomisite Şartı: Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı vardır.
• Homojenlik Şartı: Her şirket yalnızca tek tip ürün üretir ve satar.
• Mobilite Şartı: Firmalar kolayca pazara girip çıkabilmektedir.
• Açıklık Şartı: Alıcı ve satıcılar piyasa ile ilgili tüm bilgilere sahiptir.

Monopolcü Rekabet Piyasası(Monopolistic Competition)

Tam rekabette olduğu gibi piyasada yine çok sayıda büyük ve küçük alıcı ve satıcı vardır. Yine, giriş engelleri zayıftır ve rekabet oldukça şiddetlidir. Bu tür bir piyasa ile tam rekabet piyasası arasındaki fark, bazı firmaların ürünlerini piyasada diğer ürünlerden farklı sunarak belirli bir alıcı kitlesi oluşturmalarıdır. Örnek olarak, piyasada ikame ürünler olmasına rağmen bir markanın diğer ürünlerden daha iyi performans gösterir. Örneğin piyasada bir çok arama motoru yaklaşık aynı görevi görürken Google'ın ciddi bir kullanıcı kitlesini kendine çekmesi monopolcü rekabet piyasasına örnek gösterilebilir.

Oligopol Piyasa (Oligopoly)

Oligopol piyasada çok sayıda alıcı olmasına rağmen satıcı firma sayısı 3 veya 4 tanedir. bu şirketler birbirine çok benzer ürünler satar ve piyasaya hakim olurlar. Firmalar arasında rekabet vardır. Ürünler çoğu zaman homojen olmasına rağmen birbirlerinden farklıdır ve ürün farklılaştırılmasına gidilir. Bir Şirketin fiyata müdahalesi, diğer şirketlerin de aynı yönde hareket etmesini gerektirir, şirketler bağımsız hareket edemezler. Oligopolistik bir piyasada talep esnek değildir, bu da fiyat artışına rağmen tüketici talebindeki düşüşün küçük olduğu anlamına gelir. Yeni şirketlerin pazara girmesi zordur.

Oligopolistik bir piyasada faaliyet gösteren şirketler bir kartel oluşturabilir. Yani, üretilen miktar ve satış fiyatı hakkında ortak kararlar alırlar. Bu durum çoğu ülkede yasa dışı kabul edilir. Ülkemizdeki telekomünikasyon sektörü oligopol piyasasına örnek olarak gösterilebilir.

Bir oligopol piyasasından farklı olarak, sadece iki oyuncunun olduğu bir piyasa 'ikili piyasa' olarak adlandırılır.

Oligopolistik piyasanın tersi de mümkündür. Alıcının az, satıcının çok olduğu duruma 'Oligopsoni' denir. Oligopsoni'nin eksik rekabeti söz konusudur.

Monopol Piyasa (Monopoly)

Yalnızca bir satıcının katıldığı bir pazar türüdür. Bu satıcının bir hakkı, kaynağı olabilir veya ikamesi çok zor olan bir mal/hizmeti satabilir. Rekabetten söz edemeyiz, fiyatı satıcı belirler. Yeni firmaların pazara girmesi çok zordur.

Tekelleşme, bir satıcı tarafından satılan bir ürünün ikamesinin zor olması durumunda ortaya çıkar. İkame ürünler arttıkça tekelci firmanın etkisi azalır. Geçmişte Microsoft tekel oluşturmuştu ama günümüzde Apple gibi şirketlerin ağırlığı arttıkça tekel yapısı zayıflamaya başladı.

Tekelci bir pazarın aksine tek bir alıcının olduğu bir pazar durumu da yaşanabilir. Bu durumda fiyatı alıcı belirler. Bu tür pazarlara 'monopson' denir.